زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

تنهای پنجابی




واژه تنها تخلص عبداللطیف‌خان (د ۱۱۱۶ق/۱۷۰۴م) از شاعران پارسی‌گوی شبه قاره است. وی را به داشتن طبع روان و تخیل شاعرانه و توانایی در انشاء ستوده‌اند.


۱ - تخلص پنجابی


تنهای پنجابی (د ۱۱۱۶ق/۱۷۰۴م)، عبداللطیف‌خان معروف به تنهای پنجابی متخلص به «تنها» شاعر روزگار اورنگ‌زیب عالمگیر (حک‌ ۱۰۶۸-۱۱۱۸ق). وی خواهرزاده و شاگرد میرزا جلال اسیر شهرستانی بود.
[۱] آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
[۲] عظیم‌آبادی، حسینقلی‌، نشترعشق، ج۱، ص۲۹۲، به کوشش اصغر جانفدا، دوشنبه، ۱۹۸۱م.
[۳] شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.

تنها که پس از تحصیل مقدمات و آموختن فنون ادب نزد علمای اصفهان، مراحل مختلف دانش و مدارج اجتهاد را نزد دایی خویش پیمود، در علم و دانش به‌ویژه در فنون شعر و ادب به پایگاهی بلند دست یافت.
[۴] سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، ج۱، ص۲۰، به کوشش صادق‌علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.
وی در عهد عالگمیر از ایران به هند مهاجرت کرد.
[۵] آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
[۶] شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
[۷] گوپاموی، محمدقدرت‌الله، نتایج الافکار، ج۱، ص۱۲۸، به کوشش اردشیر خاضع، بمبئی، ۱۳۳۶ش.
و به دربار این پادشاه راه یافت و مورد توجه قرار گرفت و به مقام‌های مهم اداری از جمله دیوانی چند شهر کابل، لاهور و کشمیر رسید.
[۸] گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۵۵، مشهد، ۱۳۶۹ش.
[۹] شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
[۱۰] عظیم‌آبادی، حسینقلی‌، نشترعشق، ج۱، ص۲۹۲، به کوشش اصغر جانفدا، دوشنبه، ۱۹۸۱م.


۲ - شاگردان و دوستان


از دوستان تنها می‌توان از محمدعلی تنها،
[۱۱] آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
[۱۲] ابراهیم‌خان خلیل،علی، صحف، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
و از شاگردان وی می‌توان از نصرت‌الله خان نثار و محمدنظام معجز یاد کرد.
[۱۳] آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
تنها در کشمیر درگذشت.
[۱۴] گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۵۵، مشهد، ۱۳۶۹ش.
وی را به داشتن طبع روان و تخیل شاعرانه
[۱۵] شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
[۱۶] کشن چند، اخلاص، همیشه بهار، به کوشش وحید قریشی، کراچی، ۱۹۷۳م.
و توانایی در انشاء (نوشتن)
[۱۷] سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، ج۱، ص۲۰، به کوشش صادق‌علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.
ستوده‌اند.

۳ - اثر پنجایی


دیوان وی به گفتـۀ صاحب مجمع النفایس مشتمل بر ۲۰۰، ۱ بیـت است،
[۱۸] آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
[۱۹] گلچین معانی، احمد، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
که از این مجموعه ۷۶ بیت در تذکرۀ شعرای کشمیر
[۲۰] اصلح، میرزا، تذکرۀ شعرای کشمیر، ج۱، ص۵۹۲-۵۹۴، به کوشش حسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۳۴۶ش.
و تنها ۴ بیـت در مجمع النفایس
[۲۱] آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴-۳۵، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
ثبـت و ضبط شده است.

۴ - فهرست منابع


(۱) آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
(۲) ابراهیم‌خان خلیل، علی، صحف، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
(۳) اصلح، میرزا، تذکرۀ شعرای کشمیر، به کوشش حسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۳۴۶ش.
(۴) سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، به کوشش صادق‌علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.
(۵) شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
(۶) عظیم‌آبادی، حسینقلی‌، نشترعشق، به کوشش اصغر جانفدا، دوشنبه، ۱۹۸۱م.
(۷) گلچین معانی، احمد، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
(۸) گوپاموی، محمدقدرت‌الله، نتایج الافکار، به کوشش اردشیر خاضع، بمبئی، ۱۳۳۶ش.
(۹) کشن چند، اخلاص، همیشه بهار، به کوشش وحید قریشی، کراچی، ۱۹۷۳م.

۵ - پانویس

 
۱. ↑ آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۲. ↑ عظیم‌آبادی، حسینقلی‌، نشترعشق، ج۱، ص۲۹۲، به کوشش اصغر جانفدا، دوشنبه، ۱۹۸۱م.
۳. ↑ شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
۴. ↑ سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، ج۱، ص۲۰، به کوشش صادق‌علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.
۵. ↑ آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۶. ↑ شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
۷. ↑ گوپاموی، محمدقدرت‌الله، نتایج الافکار، ج۱، ص۱۲۸، به کوشش اردشیر خاضع، بمبئی، ۱۳۳۶ش.
۸. ↑ گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۵۵، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۹. ↑ شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
۱۰. ↑ عظیم‌آبادی، حسینقلی‌، نشترعشق، ج۱، ص۲۹۲، به کوشش اصغر جانفدا، دوشنبه، ۱۹۸۱م.
۱۱. ↑ آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۱۲. ↑ ابراهیم‌خان خلیل،علی، صحف، ج۱، ص۳۵، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۷۸م.
۱۳. ↑ آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۱۴. ↑ گلچین معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۵۵، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۱۵. ↑ شفیق، لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۳، به کوشش محمد‌اکبرالدین صدیقی، کراچی، ۱۹۷۷م.
۱۶. ↑ کشن چند، اخلاص، همیشه بهار، به کوشش وحید قریشی، کراچی، ۱۹۷۳م.
۱۷. ↑ سرخوش، محمدافضل، کلمات الشعراء، ج۱، ص۲۰، به کوشش صادق‌علی دلاوری، لاهور، ۱۹۴۲م.
۱۸. ↑ آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.
۱۹. ↑ گلچین معانی، احمد، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۲۰. ↑ اصلح، میرزا، تذکرۀ شعرای کشمیر، ج۱، ص۵۹۲-۵۹۴، به کوشش حسام‌الدین راشدی، کراچی، ۱۳۴۶ش.
۲۱. ↑ آرزو، علی‌خان، مجمع النفایس، ج۱، ص۳۴-۳۵، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۹۲م.


۶ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تنها»، شماره۶۱۳۶.    


رده‌های این صفحه : شاعران هند | نویسندگان سده دوازدهم(قمری) | نویسندگان سده یازدهم(قمری) | نویسندگان هند




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.